ภูมิแพ้ขึ้นตา สาเหตุ อาการ ความเสี่ยงช่วงหน้าฝน และวิธีดูแล

ภูมิแพ้ขึ้นตา หนึ่งในปัญหาสุขภาพที่หลายคนอาจเคยเผชิญ โดยเฉพาะในช่วงฤดูฝนที่อากาศชื้น ฝุ่น เชื้อรา และเกสรต่าง ๆ ลอยปะปนอยู่ในอากาศได้ง่ายขึ้น ส่งผลให้ผู้ที่เป็นภูมิแพ้ หรือ คนที่ภูมิตกมักเกิดอาการตาแดง คันตา บวม น้ำตาไหล จนรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน  

ด้วยความห่วงใยจาก ร้านยา เอ็กซ์ต้า พลัส บทความนี้จะพาทุกคนมาทำความรู้จักกับ ภูมิแพ้ขึ้นตา สาเหตุ อาการ ความเสี่ยงในช่วงหน้าฝน พร้อมวิธีป้องกัน บรรเทาอาการ และการดูแลอย่างถูกต้อง มาฝากกัน 

 

ภูมิแพ้ขึ้นตา คืออะไร?

 

 

ภูมิแพ้ขึ้นตา หรือ Allergic Conjunctivitis คือ ภาวะที่เยื่อบุตา ทำหน้าที่คลุมผิวตาและเปลือกตาด้านใน เกิดการอักเสบ ซึ่งเกิดจากระบบภูมิคุ้มกันมีการตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้น ทำให้ร่างกายมีการหลั่งสารฮิสตามีน และส่งผลให้เกิดอาการคันตา หรือรู้สึกคันเปลือกตาบน แดง และน้ำตาไหล

 

สาเหตุของ ภูมิแพ้ขึ้นตา เกิดจากอะไรบ้าง? 

การเกิดภูมิแพ้ขึ้นตา มักไม่ได้เกิดขึ้นแบบไร้สาเหตุ แต่เกี่ยวข้องกับสิ่งรอบตัวที่เราพบเจอในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็น ฝุ่นละออง มลภาวะ หรือแม้แต่สัตว์เลี้ยงแสนรัก  

ปัจจัยเหล่านี้อาจกลายเป็นตัวกระตุ้นให้ดวงตาเกิดการอักเสบ แดง และน้ำตาไหล โดยเฉพาะในช่วงฤดูฝนที่อากาศชื้นและเต็มไปด้วยเชื้อโรคและสารก่อภูมิแพ้ต่าง ๆ  

ดังนั้น การเข้าใจถึง สาเหตุหลักของภูมิแพ้ดังกล่าว จะช่วยให้เราระมัดระวังและหาทางป้องกันได้ดียิ่งขึ้น ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็นหลายปัจจัยสำคัญ ดังนี้ 

 

1. ฝุ่นละอองและไรฝุ่น 

 

 

ฝุ่นละอองเป็นตัวการหลักที่พบได้ในทุกบ้าน โดยเฉพาะไรฝุ่นที่สะสมอยู่ในที่นอน หมอน ผ้าห่ม โซฟา หรือพรม สิ่งมีชีวิตขนาดเล็กเหล่านี้มักปล่อยสารก่อภูมิแพ้ (Allergen) ออกมา ซึ่งเมื่อสูดดมหรือสัมผัสเข้าสู่ร่างกาย อาจทำให้เกิดอาการแพ้ฝุ่น  และส่งผลให้เยื่อบุตาเกิดการระคายเคืองอักเสบ จนเกิดอาการ ตาแดง คันตา และน้ำตาไหลได้ง่าย

 

2. เกสรดอกไม้ 

 

 

แม้ในประเทศไทยจะไม่เด่นชัดเหมือนบางประเทศ แต่เกสรดอกไม้ก็เป็นสาเหตุสำคัญของ ภูมิแพ้ขึ้นตาตามฤดูกาล (Seasonal Allergic Conjunctivitis) โดยเฉพาะช่วงฤดูฝนและฤดูหนาวที่ลมพัดแรง เกสรสามารถฟุ้งกระจายในอากาศและเข้าตาได้ง่าย ส่งผลให้ผู้ที่แพ้เกสรมีอาการคันตา บวม และแสบตาร่วมด้วย 

 

3. เชื้อราและความชื้น 

 

 

ในช่วงฝนตก อากาศมักมีความชื้นสูง ซึ่งเอื้อต่อการเจริญเติบโตของเชื้อราและสปอร์ เชื้อราสามารถสะสมได้ทั้งในห้องที่อับชื้น ตามผนัง เครื่องปรับอากาศ หรือแม้แต่ในผ้าม่านและเสื้อผ้าที่ตากไม่แห้งดี เมื่อสปอร์เชื้อราฟุ้งกระจายเข้าตา จะกระตุ้นให้เกิดอาการภูมิแพ้ขึ้นตาได้ 

 

4. ขนสัตว์

 

 

สัตว์เลี้ยงอย่างสุนัขและแมว แม้จะน่ารักและใกล้ชิดกับคน แต่ขนและรังแคสัตว์ (Dander) ถือเป็นสารก่อภูมิแพ้สำคัญที่ทำให้เกิดอาการคันตา แดง และน้ำตาไหล ยิ่งในผู้ที่เลี้ยงสัตว์ในบ้านโดยไม่แยกพื้นที่พักผ่อน เช่น ห้องนอนหรือโซฟา โอกาสที่จะเกิด ภูมิแพ้ขึ้นตา ก็จะสูงขึ้น 

 

5. มลภาวะและควันบุหรี่

 

 

ฝุ่นควันในเมืองใหญ่ อีกหนึ่งสาเหตุสำคัญสำหรับอาการของภูมิแพ้อากาศ โดยเฉพาะ PM 2.5 และสารระเหยในอากาศ เป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้เยื่อบุตาอักเสบได้ง่าย นอกจากนี้ควันบุหรี่ยังมีสารเคมีหลายร้อยชนิดที่สามารถก่อการระคายเคืองตาและกระตุ้นภูมิแพ้ขึ้นตาได้ 

 

6. สารเคมีและเครื่องสำอางรอบดวงตา

ผลิตภัณฑ์ที่ใช้ใกล้ดวงตา เช่น อายไลเนอร์ มาสคาร่า อายแชโดว์ รวมถึงน้ำหอมบางชนิด มักมีส่วนผสมของสารเคมีที่อาจก่อให้เกิดอาการแพ้ หากใช้เครื่องสำอางที่ไม่ได้มาตรฐานหรือไม่ล้างทำความสะอาดให้ดีหลังการแต่งหน้า อาจทำให้เกิดการระคายเคืองและอาการแพ้เรื้อรังได้ 

 

4 ประเภทของการเกิด “ภูมิแพ้ขึ้นตา”  

แม้ว่าภาวะ ภูมิแพ้บริเวณตา จะมีอาการคล้ายกัน เช่น คันตา แดง บวม หรือน้ำตาไหล แต่ในความจริงแล้วเราสามารถแบ่งออกเป็นได้หลายประเภท ตามลักษณะการเกิดและความรุนแรงของอาการ เช่น 

1. ภูมิแพ้ขึ้นตาเฉียบพลัน (Acute Allergic Conjunctivitis) เกิดขึ้นทันทีเมื่อสัมผัสสารก่อภูมิแพ้ เช่น ฝุ่นหรือเกสรดอกไม้ มักหายเองในเวลาไม่นาน 
2. ภูมิแพ้แบบเรื้อรัง (Chronic Allergic Conjunctivitis) มักเกี่ยวข้องกับผู้ที่มีประวัติแพ้อากาศอยู่แล้ว อาการจะเป็น ๆ หาย ๆ ตลอดทั้งปี 
3. ภูมิแพ้ตามฤดูกาล (Seasonal Allergic Conjunctivitis: SAC) มักเกิดขึ้นในช่วงฤดูฝนหรือฤดูเกสรฟุ้งกระจาย ซึ่งอาจทำให้ผู้ที่มีภาวะภูมิตก จะมีอาการหนักในบางช่วงเวลา 
4. ภูมิแพ้แบบชนิดรุนแรง (Vernal / Atopic Keratoconjunctivitis) ภาวะนี้พบได้ไม่บ่อย แต่จะมีความรุนแรง ที่อาจทำให้กระจกตาอักเสบ และเสี่ยงสายตาพร่าได้ 

 

อาการภูมิแพ้ขึ้นตาแบบไหน ควรรีบพบแพทย์

• ตาแดงรุนแรงและมีขี้ตาเหนียวสีเหลืองหรือเขียว (เสี่ยงติดเชื้อ) 
• ตามัว เห็นภาพไม่ชัด หรือแสงเข้าตาแล้วเจ็บมาก 
• บวมรอบดวงตาจนเปิดตาได้ลำบาก 
• ใช้ยาหยอดตาทั่วไปแล้วอาการไม่ดีขึ้น 
• มีประวัติเป็นโรคภูมิแพ้รุนแรงหรือโรคหอบหืดร่วมด้วย 

 

วิธีการรักษา หรือ บรรเทาอาการ ภูมิแพ้ขึ้นตา ให้ดีขึ้น

สำหรับการรักษาภูมิแพ้ที่ตาในปัจจุบัน เราสามารถแบ่งออกเป็น 2 แนวทางหลัก คือ  

1. การดูแลเบื้องต้น โดยหากมีอาการไม่รุนแรง ผู้ป่วยสามารถบรรเทาได้ด้วยการล้างตาด้วยน้ำสะอาดหรือน้ำเกลือ และหลีกเลี่ยงสิ่งแวดล้อมที่อาจก่อให้เกิดการกระตุ้น รวมไปถึงการใช้ น้ำตาเทียม เพื่อลดการระคายเคืองบริเวณดวงตา 
2. การใช้ยา เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการหนัก บวมแดง โดยแพทย์มักจะแนะนำให้ใช้ยาหยอดตา หรือ ยารับประทาน ซึ่งสามารถแบ่งเป็น 5 กลุ่มหลัก ๆ ได้ดังนี้ 

 

5 กลุ่มยาหยอดตาเพื่อรักษาภาวะภูมิแพ้ขึ้นตา 

 

 

1. ยาหยอดตาต้านฮิสตามีน (Antihistamine Eye Drops) 

ออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของสารฮิสตามีน ซึ่งเป็นตัวการหลักที่ทำให้เกิดอาการคัน แดง น้ำตาไหล มักเห็นผลได้เร็ว และช่วยบรรเทาอาการเฉียบพลันได้ดี 

2. ยาหยอดตาต้านภูมิแพ้ (Mast Cell Stabilizers) 

เป็นตัวยาที่ทำงานโดยการป้องกันไม่ให้เซลล์หลั่งสารก่อภูมิแพ้ออกมา ซึ่งเหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการเรื้อรังหรือเป็นซ้ำบ่อย ๆ เพราะช่วยควบคุมอาการได้ในระยะยาว ซึ่งผลลัพธ์อาจไม่ได้เห็นผลในทันที แต่หากใช้ต่อเนื่องจะช่วยลดการกำเริบได้ ทั้งนี้ ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ 

3. ยาหยอดตาต้านการอักเสบ (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs: NSAIDs) 

ช่วยลดอาการอักเสบที่เกิดจากภูมิแพ้ เช่น แสบตา ระคายเคือง โดยมักใช้ร่วมกับยากลุ่มอื่นเพื่อเสริมประสิทธิภาพร่วมด้วย 

4. ยาหยอดตาที่มีส่วนประกอบของสเตอรอยด์ (Corticosteroid Eye Drops) 

เป็นตัวยาที่ออกฤทธิ์ ลดการอักเสบและอาการบวมแดงได้อย่างรวดเร็ว มักใช้ในกรณีที่อาการรุนแรงหรือรักษาด้วยวิธีอื่นแล้วไม่ได้ผล 

ข้อควรระวัง: ต้องใช้ภายใต้การดูแลของจักษุแพทย์เท่านั้น เพราะมีความเสี่ยงต่อผลข้างเคียง เช่น ความดันตาสูง ต้อหิน หรือต้อกระจก 

5. ยาต้านฮิสตามีนชนิดเม็ด (Oral Antihistamines) 

เป็นอีกหนึ่งตัวเลือก สำหรับผู้ที่มีอาการแพ้ระบบอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น น้ำมูกไหล ไอ จาม คันยุบยิบตามตัว หรือผื่นแพ้ที่ผิวหนังซึ่งสามารถช่วยบรรเทาอาการคันหัวตา หรือ ภูมิแพ้ขึ้นตาไปพร้อมกันได้ แต่ในบางชนิดอาจทำให้ง่วง จึงควรระมัดระวังการขับขี่ยานพาหนะหรือ การทำงานที่ต้องใช้สมาธิ 

 

ข้อสำคัญในการใช้ยา 

• ไม่ควรซื้อยาหยอดตาที่มีสเตอรอยด์มาใช้เองโดยไม่ปรึกษาแพทย์ 
• รับประทาน หรือ ใช้ยาตามระยะเวลาที่แพทย์กำหนด ไม่ควรหยุดยาเองเมื่ออาการดีขึ้น เพราะอาจกลับมาเป็นซ้ำ 
• หากใช้ยาหยอดตาหลายชนิด ควรรออย่างน้อย 5–10 นาทีระหว่างการหยอด เพื่อให้ยาแต่ละชนิดออกฤทธิ์เต็มที่ 
• ผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ต้อหิน หรือโรคตาอื่น ๆ ควรแจ้งแพทย์ก่อนใช้ยา 

 

เราสามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เพื่อเลี่ยงการเกิด ภูมิแพ้ขึ้นตา ได้อย่างไร?

1. หลีกเลี่ยงการขยี้ตาเมื่อรู้สึกคัน เป็นข้อที่สำคัญที่สุด เพราะการขยี้ตาจะยิ่งกระตุ้นใหฮิสตามีนหลั่งมากขึ้น ทำให้อาการคันและบวมรุนแรงกว่าเดิม อีกทั้งยังเสี่ยงต่อการติดเชื้อจากเชื้อโรคที่อยู่บนมือ 
2. ล้างมือบ่อย ๆ และล้างหน้าเมื่อกลับจากนอกบ้าน วิธีง่าย ๆ แต่ได้ผลดีมาก เพราะช่วยลดการสะสมของฝุ่น เกสรดอกไม้ และเชื้อโรคที่อาจติดมากับผิวหนัง ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของภูมิแพ้ขึ้นตา 
3. หมั่นทำความสะอาดที่นอน ผ้าม่าน พรม และโซฟา เพราะเป็นจุดสะสมของไรฝุ่นและเชื้อรา หากละเลยอาจกระตุ้นให้เกิดภูมิแพ้ขึ้นตาเรื้อรังได้ การซักผ้าและดูดฝุ่นเป็นประจำจึงเป็นสิ่งจำเป็น 
4. ใช้เครื่องฟอกอากาศในห้องนอน โดยเฉพาะในบ้านที่มีฝุ่นละอองหรืออาศัยในเมืองใหญ่ที่มีมลภาวะสูง เครื่องฟอกอากาศจะช่วยกรองสารก่อภูมิแพ้ในอากาศ 
5. ใช้แว่นตากันแดดหรือแว่นครอบตาเมื่อออกนอกบ้าน อีกหนึ่งไอเทมที่ควรพกติดตัวไว้สำหรับผู้ที่มีอาการ เพราะเป็นเกราะป้องกันชั้นแรกที่ช่วยลดการสัมผัสกับฝุ่น ควัน และเกสรดอกไม้ เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการแพ้ง่าย 
6. ลดการสัมผัสกับขนสัตว์หรือกำหนดโซนปลอดสัตว์ในบ้าน สำหรับผู้ที่เลี้ยงสัตว์ การจัดโซนบ้านที่ปลอดจากสัตว์เลี้ยง เช่น ห้องนอน จะช่วยลดโอกาสที่ขนสัตว์หรือรังแคสัตว์เข้าสู่ตาได้ 
7. หลีกเลี่ยงการใช้เครื่องสำอางหรือครีมรอบดวงตาที่ไม่แน่ใจว่าอาจก่อภูมิแพ้ ถึงแม้ไม่ใช่สาเหตุหลักเหมือนฝุ่นหรือไรฝุ่น แต่ก็เป็นปัจจัยเสริมที่อาจทำให้อาการแย่ลง โดยเฉพาะการใช้ผลิตภัณฑ์ที่ไม่ได้มาตรฐาน 

 

การใช้สิทธิบัตรทองเพื่อรับยารักษา อาการผิดปกติอื่น ๆ ทางตา หรือ ภูมิแพ้ขึ้นตา 

สำหรับผู้มีอาการผิดปกติอื่น ๆ ทางตา เช่น ตาแดง คันตา ระคายเคืองตา และต้องการยาบรรเทาอาการให้ดีขึ้นสามารถใช้สิทธิบัตรทองเพื่อรับบริการที่ร้านยาที่เข้าร่วม “โครงการร้านยาคุณภาพของฉัน ให้บริการดูแลอาการเจ็บป่วยเล็กน้อย 32 อาการ” ได้ ซึ่งจะมีเภสัชกรคอยให้คำปรึกษา และจ่ายยาที่จำเป็นโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย 

ผู้ที่ต้องการใช้สิทธิบัตรทองสำหรับรักษาอาการคันที่ร้านยา สามารถตรวจสอบรายชื่อร้านยาใกล้บ้านได้ผ่านแอปพลิเคชัน หรือเว็บไซต์ของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) [เช็กรายชื่อร้านยาได้ที่นี่] โดยร้านยา เอ็กซ์ต้า พลัส ได้เข้าร่วมโครงการสิทธิบัตรทอง พร้อมให้บริการ Delivery จัดส่งยาและสินค้าสุขภาพถึงบ้าน ผ่านแอปพลิเคชัน ALL PharmaSee 

 

ใช้บริการ Delivery คลิกเลย!

 

คำถามพบบ่อย เกี่ยวกับ ภูมิแพ้ขึ้นตา 

Q: ภูมิแพ้ขึ้นตา กี่วันหาย และหายเองได้ไหม? 

A: ส่วนใหญ่มักหายได้เองภายใน 3–7 วัน กรณีเป็นแบบเฉียบพลัน หากเลี่ยงสิ่งกระตุ้น และดูแลอย่างถูกวิธี แต่หากเกิดขึ้นซ้ำบ่อย เป็น ๆ หาย ๆ หลายสัปดาห์ ควรพบแพทย์เพื่อรักษาอย่างถูกต้อง 

Q: ภูมิแพ้ขึ้นตา กินยาแก้แพ้ได้ไหม ? 

A: สามารถใช้ยาแก้แพ้ได้ โดยเฉพาะในรูปแบบ ยากิน ซึ่งแพทย์มักแนะนำในกรณีที่มีอาการแพ้ระบบอื่นร่วมด้วย เช่น น้ำมูกไหล คัดจมูก ไอ จาม หรือผื่นผิวหนัง 

Q: สิทธิบัตรทอง ครอบคลุมการรักษาภูมิแพ้ขึ้นตาหรือไม่? 

A: ใช่ ครอบคลุม โดยสามารถใช้สิทธิ์ในการตรวจและรับยาพื้นฐานได้ฟรี 

Q: ภูมิแพ้ขึ้นตา ขยี้ตาแล้วตายิ่งบวม จริงไหม? 

A: จริง เพราะการขยี้ตาจะทำให้ร่างกายมีการหลั่งสารฮิสตามีนมากขึ้น ซึ่งทำให้อาการรุนแรงกว่าเดิม 

 

สรุป

ภูมิแพ้ขึ้นตา เป็นปัญหาที่พบบ่อยในช่วงฤดูฝนและสภาพอากาศที่เต็มไปด้วยความชื้น ฝุ่น เชื้อรา และสารก่อภูมิแพ้ต่าง ๆ ดังนั้น หากรู้ทันสาเหตุและอาการตั้งแต่เนิ่น ๆ พร้อมทั้งปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และดูแลรักษาตามคำแนะนำของแพทย์ จะช่วยบรรเทาความรุนแรงและลดการเกิดซ้ำได้  

 

ที่มา 

Pink Eye: Causes and How It Spreads จาก Centers for Disease Control and Prevention (CDC) 

Treatment Management Simple Allergic Conjunctivitis จาก National Library of Medicine 

Possible signs of pink eye (conjunctivitis) จาก Mayo Clinic 

Allergic Conjunctivitis จาก Healthline    

 

---

อัปเดตและติดตามสาระสุขภาพดี ๆ จาก ร้านยา เอ็กซ์ต้า พลัส ได้ที่

---

หากมีข้อสงสัย หรืออยากสอบถามเพิ่มเติม เกี่ยวกับเรื่อง สุขภาพและการใช้ยา สามารถปรึกษากับเภสัชกรได้ที่ร้านยา เอ็กซ์ต้า พลัส ทุกสาขาทั่วประเทศ หรือสะดวกมากยิ่งขึ้น สามารถปรึกษาเภสัชกรร้านยา เอ็กซ์ต้า พลัส ผ่าน Application ALL PharmaSee ได้ แล้วมาสุขภาพดีไปด้วยกันนะคะ

บทความที่เกี่ยวข้อง